پژوهش‌های زبان‌شناسی

در این نوشته می‌خواهیم نشان دهیم که  ماه مرداد همان ماه مهرداد در‌گاه‌شمار باستانی مهرآئینان ایران می‌‌باشد: به‌راستی  ماه‌های خرداد (هورتات)،   تیر (تیرتات) ومرداد(مهرتات)  نام خودرا از دادش‌های سه ایزد خور و تیر و مهر گرفته‌اند.  واژه مرداد (ماه مرداد) یکی از واژه‌هائی است که درباره‌ی آن داوری‌های نادرستی شده است. برای نمون آقای پورداوود در فرهنگ ایران باستان نوشته‌اند: اَمُرداد. در اوستا امرتات(amaretat) است جزء اخير آن كه تات(tat) باشد پسوند است كه جداگانه مورد استعمال ندارد همين جزء در خرداد نيز ديده مى‌شود. پارهء ديگر اين واژه از دو جزء ساخته شده نخست از «اَ» كه از ادوات نفى است يعنى نه از براى اين جزء در فارسى «نا» يا «بى» آورده مى‌شود. جزء دوم، مرت(mereta) يا مرت(mareta) است يعنى مردنى و درگذشتنى و نيست‌شدنى و نابودگرديدنى. بنابراين امرداد يعنى بى‌مرگ و آسيب نديدنى يا جاودانى و بايد امرداد با ادات نفى «اَ» باشد نه مرداد كه معنى برخلاف آن را مى‌دهد. امرداد در دين زردشتى امشاسپندى است كه نمايندهء بى‌مرگى و جاودانى يا مظهر ذات زوال‌ناپذير اهورا مزداست. در جهان خاكى نگهبانى گي

.   سال  𐬯𐬁𐬮 در پارسی باستان از واژه « سَردِه» 𐬯𐬁𐬭𐬛𐬈𐬵 شاخه زده است زیرا  نخستین روز سال  نو در روز زایش مهر بود که همان  گاه برابری بهاری شب وروز در آغاز سردی زمستان در نخستین روز ازماه دی بود. در اوستا سال «یـَرِ» ِ 𐬫𐬀𐬭𐬈  (Yare) است. و در پارسی کهن «دُژی یـَرَم» 𐬛𐬊𐬲𐬪  𐬫𐬀𐬭𐬀𐬨   به میانای «سال بد» یا «خشک‌‌‌‌سالی» (došiyaram) است. «یـَرِ»  در زبان یونانی «اُرا» ὥρα  شده است که به میانای سال، موسم و بخشی ازسال یا بخشی از روز مانند ساعت بود . این واژه در زبان لاتین به دو واژه‌ی «اُرا» hōra به میانای ساعت و «آُرنوس»  hornus به میانای این سال شد.  که در میانای ساعت به زبان فرانسه کهن به ریخت «اُق»  houre  اندر شد و در انگلیسی میانه « آور»  houre  و در انگلیسی امروز  hour شد؛ و«آُرنوس»  hornus به  میانای سال  در زبان دیسه آلمانی   jēr * و درآلمان کهن بلندی ها  jar  و در انگلیسی کهن gear  و در انگلیسی امروز year شده است.  باید در دید داشت که  در نخست   مردمان پیشا تاریخ رویدادهای گیتیائی مانند رده‌های ریختی ماه، دگرگونی‌های موسمی و روندهای خورشید و ستارگان را برای دریافت

   پارس در پارسی کهن پارسوا  𐎱𐎠𐎼𐎿   و در اوستا  پارسوا   𐬞𐬁 𐬭 𐬯 𐬎𐬎 𐬀  و در سانسکریت  پارسا  पारस   ست  . این واژه  در یونانی  پرسیس   Περσίς  ودرلاتین  Persiānus ودرعربی فرس،   به  میانای پاک‌نهاد و برگزیده و مهین  به مردمانی نامیده می‌ش ود که در سرزمین ایران؛  در اوستا «آیریـَانـِم وَئـِژَه» 𐬁𐬌𐬭𐬫𐬀𐬥𐬈𐬨 𐬬𐬀𐬇𐬘𐬀𐬵  ،  در پهلوی  «ئـَیران»   𐭠𐭩𐭫𐭠𐭭 ،‌ و به سانسکریت «آریاوَِرتا»  आर्यावर्त می‌ زیوند.    که در پارسی امروز واژه  «پارسا» از آن شاخه زده است زبان پارسی  در زبان پهلوی ساسانی  پارسیگ   𐭯𐭠𐭫𐭮𐭩𐭪 و در سانسکریت  پارسیکا   पारसीक است.    

  اسفند از واژه‌ی سپنتا به میانای جوشش، جنبش ، گردش و رستاخیزان ریشه زده است. این واژه با «سپنج» به میانای گذران و گردنده خویشاوند است. برای نمون فردوسی می‌گوید: که گیتی سپنج است و جاوید نیست فری برتر از فر جمشید نیست . جشن سپندارمذگان یا جشن اسپندگان  جشنی میترائی بود که در روز پنجم ماه اسپند در میانه جشن زادروزمهر (شب یلدا) و جشن نوروز برپا می‌شد.  اسپنتا 𐬯𐬈𐬞𐬀𐬥𐬝𐬁 در زبان پهلوی و اسپندانا स्पन्दन در زبان سانسکریت به میانای جنبشِ زندگی و تپشِ زمین برای نوشدن و در نوشته‌های ریگ ودائی به میانای چرخ‌ گردنده دراخترشناسی است .  سپندارمذگان روز تپش یا جنبش مهر، میترا ، بوده است. که پس از آفند اسکندر و آمیزه‌شدن باورهای میترائی با آئین ذرتشت در گردآوری نوشته‌های دینی در روزگار پادشاهی آرش‌آکیان پارت به آئین ذرتشت اندر شد. این واژه دراوستا به گونه چگوناد (صفت) برای ایزد آرمَیتی به ریخت   سپنتا اَرمَیتی      𐬗𐬈𐬞𐬀 𐬥 𐬙𐬁  𐬁𐬭𐬨𐬀𐬪𐬝   در آمده ست.   اَرمیتی 𐬁𐬭𐬨𐬀𐬪𐬝    همان ایزدبانوی اَرَمیتی  अरमति در ریگ‌ودا در زبان سانسکریت  به میانای آماده به پرستاری و ازخودگذشته‌گی‌بسیار و

  بسیاری بر این انگارند که «شاه‌نامه‌» به میانای «نامه شاهان» است زیرا که در آن از بر تخت نشستن پادشاهان سخن رفته است و فراموش می کنند که بسیاری از پهلوانان و بزرگان  کلیدی شاهنامه همچون کاوه و رستم و سهراب و سیاوش پادشاه نبوده‌اند.  باید دانست که پیش‌وند «شاه» در واژه‌هائی مانند «شاه‌نامه»، «شاه‌کار»، «شاهٰ‌راه»، «شاه‌توت» و «شاه رود»  به میانای  بزرگ و ارجمند و‌مهین‌  و برتر و آشاوان است.    واژه ‌«کی»  که با «کائوی»  𐬐𐬀𐬎𐬎𐬌 در اوستا و «کاوی»  कवि در سانسکریت و کُنیگ König  درآلمانی و king  در انگلیسی از یک شاخه‌اند به میانای پادشاه ست؛ مانند کی‌کاوس(در اوستا: «کَائوی‌ اوسان» 𐬐𐬀𐬎𐬎𐬌 𐬎𐬯𐬀𐬥  پسر «کائوی‌ اَپیوِه»)، کی‌خسرو (در اوستا:   «کَائوی‌ هوُسْرَوَه»  𐬐𐬀𐬎𐬎𐬌 𐬵𐬀𐬊𐬯𐬭𐬀𐬎𐬎𐬀𐬢𐬵𐬀) ، ‌کی‌قباد (در اوستا : « کَائوی‌ کَوات » 𐬐𐬀𐬎𐬎𐬌 𐬐𐬀𐬎𐬎𐬁𐬙𐬀) .   پس «کی شاه» یه میانای  «شاه بزرگ» است. برای نمون فردوسی می‌گوید: سپه کرد و نزدیک او راه جست  همی تخت و دیهیم «کی شاه» جست .  ویا برفتند با سوکواری و درد  ز درگاه «کی شاه» برخاست گرد. پس شاه‌نامه به میانای «نامه‌ی ار

« روز» در پارسی باستان «رَئوچَه» 𐎼𐎢𐎨 و در اوستا « رَئوکَه» 𐬭𐬀𐬊𐬗𐬀𐬵‎ بوده که در پارسی میانه «روز»  𐭩𐭥𐭬‎ شده بود. این واژه با «روکی» रोचि و «روکِیت»‌ रोचते در سانسکریت  به میانای درخشان  و رخشنده و روشن خویشاوند است . که  در زبان لاتین «رادیوس» radius  به میانای پرتو روشنائی  و پره‌های درونی چرخ  شده ست .  این واژه از لاتین به فرانسه کهن به ریخت «رِی» rai   و به انگلیسی به  ریخت ray و در اسپانیولی به ریخت «رایو» rayo به میانای پرتو خورشید در آمده است.  واژه «روزمره» با پسوند «مره» به‌میانای «هرروزه» و «همه آنچه که روزانه به پیاپی روی می‌دهد»  و«آنچه که روزها را می‌کـُشد» است. این پس‌وند از «مَر»  𐬨𐬁𐬭 در زبان پهلوی به میانای مرگ شاخه زده است که با واژه‌ی «مارَ» मार در سانسکریت به میانای کشتن و مردن هم‌ریشه است. این واژه درلاتین mors و mortem به میانای مرگ‌ است. که در فرانسه کهن و در انگلیسی میانه به ریخت mort به میانای مرگ درآمده‌است. این واژه همچنین با mar درانگلیس به میانای از ریخت آفتاده و آسیب دیده هم‌شاخه است. در پارسی امروزبا واژه‌ی «روزمره» و پسوند «گی» که آنر